تاریخ ارسال : ۹۸/۱۲/۲۳
آسیب های خط لوله یکی از مشکلات چالش برانگیزی است که همه ساله آمارهای زیادی در رابطه با انواع آن منتشر می شود. خطوط لوله در صنایعی کاربرد دارد که حیطه کاری آن ها با استخراج سیالات و یا ترکیب سیالات با یکدیگر و تولید سیالات جدید است. این سیالات یا به عنوان محصولات به بازار عرضه می شوند و خرید آن ها برای عموم افراد مجاز است و یا اینکه کاربردی در صنایع دیگر دارند. همچنین این سیالات را می توان به مناطق مسکونی فرستاد تا در آن جا عموم افراد از این سیال در امورات روزانه خود استفاده کنند. مثل آب شرب و گاز شهری. سیالاتی که در مورد آن ها در این نوشته صحبت می کنیم، عموماً سیالات مایع و گازی هستد. این سیالات به منظور انتقال یافتن درون خطوط لوله قرار دارند. خطوط لوله، این سیالات را از مبدأ استخراج یا تولیدشان، به مقصدی که قرار است از آن ها بهره برداری شود، هدایت می کنند. بنابراین می توان گفت خطوط لوله جزء لاینفک صنایعی هستند که با سیالات سر و کار دارند.
آسیب های خط لوله
انواع آسیب های خط لوله
آمارها نشان می دهد که این خطوط سالانه دچار آسیب های متعددی می شوند. آسیب هایی که این خطوط را نیازمند تعمیرات با انواع عملیات می سازد. بسیاری از آسیب های خط لوله موجب نشتی سیال و هدررفت آن ها می شوند. نشتی سیال به خصوص سیالات نفتی می تواند خطری برای محیط زیست باشد. در صورت هدررفت سیالات میزان فشار خط کاهش می یابد و بنابراین افت در بهره برداری از خط لوله را در پیش خواهیم داشت. بنابراین در صورت بروز هر یک از آسیب های خط لوله باید فوراً اقدام به تعمیر و رفع آسیب کنیم. در غیر این صورت میزان خسارت وارد آمده به خط و محیط زیست به صورت تصاعدی افزایش خواهد یافت.
باید در نظر داشته باشیم که بهترین عملیات تعمیری برای رفع آسیب های خط لوله، عملیاتی است که موجب رفع سریع این آسیب ها شود و جلوی رشد خسارت را بگیرد. در ادامه انواع آسیب های خط لوله و راه راهکاری جلوگیری و نیز تعمیر آن ها را شرح خواهیم داد.
پوسیدگی لوله: اکسیژن موجود در جو اکساینده ای قوی است که به راحتی می تواند سطوح فلزی لوله ها را اکسید کند و موجب پوسیدگی آن ها شود. چنان چه این خطوط در مناطق شرجی و در مجاورت رسوبت زیاد هوا باشند، پوسیدگی با سرعت بیشتری اتفاق می افتد. در مراحل ابتدایی اکسایش خطوط لوله آهنی، ابتدا سطح لوله با اکسید زرد رنگی پوشیده می شود. سپس اکسایش عمیق شده و کم لوله به رنگ قهوه ای درمی آید. این پوشش قهوه ای را زنگ آهن می نامیم. در صورتی که لوله را به موقع تعمیر نکنیم، در اثر پوسیدگی و زنگ زدگی، لوله سوراخ می شود و سیال به محیط بیرونی نشت می کند.
بهترین راه مقابله با پوسیدگی و زنگ زدگی خطوط لوله پیشگیری از اکسید شدن این خطوط لوله است. این خطوط را باید پیش از لوله گذاری، رنگ کرد و یا با استفاده از موم های ضد زنگ که مانع از نفوذ اکسیژن می شوند، سطح لوله را بیمه کرد. زنگ زدگی یکی از انواع آسیب های خط لوله است که سالانه هزینه های زیادی را متوجه صاحبان صنایع می کند.
خوردگی لوله: خوردگی خطوط لوله نیز یکی از انواع آسیب های خط لوله است که از طرف سیال جاری درون خط لوله را تحت تأثیر قرار می دهد.
سیالات دارای ماهیت های مختلفی هستند. خاصیت خورندگی در سیالات یکی از مواردی است که به راحتی می تواند دیواره و یا جداره ی درونی لوله را تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال گازهای H2S و CO2 ماهیتی خورنده دارند و در صورتی که خطوط لوله این سیالات را بدون تدابیر اولیه انتخاب نکنند، به سرعت دچار خوردگی و نشتی سیال می شود. نشتی این گونه سیالات بسیار خطرناک است. زیرا استنشاق مقدار کمی از آن ها بخصوص گاز H2S موجب مسمومیت شدید و حتی مرگ می گردد. این سیال دارای تحریک پذیری بالایی برای انفجار نیز می باشد. پس باید در انتقال آن تدابیر ایمنی را با اولویت دو چندان مد نظر قرار داد.
برای انتقال سیالاتی که خاصیت خورندگی دارند از لوله هایی با پوشش داخلی FBE استفاده می شود. پوشش های FBE (با تعداد معدود) توان محافظت از دیواره ی داخلی خط لوله و و اتصالات فولادی را در محیط های بسیار خورنده دارند. می توان گفت یکی از بهترین راه حل هایی که مانع از آسیب های خط لوله در برابر سیالات خورنده می شود، استفاده از همین پوشش های FBE است.
در صورتی که خطوط لوله به هر دلیل با نشتی مواجه شوند، از اعمال مختلفی برای رفع نشتی آن ها استفاده می شد. در شرایطی که نشتی گسترده ای اتفاق نیفتاده باشد از اتصالات نشت بند طی عملیات LEAK REPAIR استفاده می شود. این اتصالات خطوط لوله را در منطقه آسیب دیده پوشش می دهند و با سیستم آب بندی و ضد نشت خود، از نشت سیال جلوگیری می کنند.
در صورتی که نشتی ها گسترده باشند و یا استفاده از اتصالات نشت بند توجیه فنی نداشته باشد، از عملیات استاپل برای تعمیر خط لوله استفاده می شود. در عملیات استاپل، بخش آسیب دیده لوله را، بدون توقف در جریان سیال، از خط جدا می کنیم. جریان سیال درون خط از قسمت آسیب دیده خط لوله وارد یک شریان فرعی موقت می شود. سپس بخش آسیب دیده ایزوله شده و از خط جدا می شود و پس آن لوله سالمی جایگزین لوله آسیب دیده می شود و جریان سیال دوباره در شیان اصلی برقرار می شود. این عملیات ساز و کار گسترده ای دارد که در نوشته های دیگر به آن اشاره می کنیم اما با وجود گستردگی در اجرا، مانع از بهره برداری و سرویس دهی خط لوله می شود و این خود صرفه اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.
برخورد اشیای خارجی: شاید در حین سفر و یا گذر از جاده های مختلف خطوط لوله ای را دیده باشید. این خطوط انتقال دهنده سیالات مختلف هستند. لوله گذاری این خطوط متاسفانه در برخی موارد اشتباه است. گاهی اوقات نزدیکی این خطوط به حریم جاده و شانه راه موجب بروز آسیب های خط لوله می شود و آن برخورد اتومبیل هایی است که به دلایل متعدد از مسیر خود منحرف شده و به این خطوط برخورد می کنند. برخورد با این خطوط موجب انحراف در مسیر خط لوله و نیز جدا شدن اتصالات آن ها می شود. نشتی سیال با درجه های مختلفی در این برخوردها به چشم می خورد و به سرعت باید نسبت به تعمیر و رفع نشتی خط لوله اقدام کرد. در چنین شرایطی اگر نشتی به حدی باشد که با هیچ عملیاتی نتوان آن را رفع و مهار کرد جریان سیال را به طور کامل متوقف می کنند و تا بهبود شرایط خط لوله و رفع آسیب، جریان را برقرار نمی سازند.
زلزله و رانش زمین: بلایای طبیعی می توانند آسیب های خط لوله را به دنبال داشته باشند. زلزله و رانش زمین می تواند سبب خروج این خطوط از محور خود و انحراف مسیر آن ها شوند. این نیز می تواند نشتی هایی را به دنبال داشته باشد و یا به طور کل خط لوله را از وضعیت استاندارد و فنی خود خارج کند. در چنین شرایطی معمولا جریان سیال قطع می شود تا بخش های آسیب دیده به طور کل تعمیر شوند.
آسیب های خط لوله جدا از اینکه موجب نشت و هدر رفت سیال می شوند، می توانند آسیب های زیست محیطی را نیز به دنبال داشته باشند. نفوذ سیال در طبیعت می تواند به جو و اتمسفر، خاک و آب آسیب وارد کند. همچنین این سیالات می توانند تهدیدی برای حیات جانوران باشند و گیاهان باشند. به همین دلیل باید در ابتدای لوله گذاری این خطوط جدا از وجوه فنی و ایمنی مسأله طبیعت و محیط زیست را نیز مد نظر قرار داد.