تاریخ ارسال : ۹۶/۰۱/۱۴
هات تپ گیری یا عملیات انشعاب گیری روی لوله ها و مخاز توسط دستگاه های ویژه تحت عنوان دستگاه های هات تپ از جمله فرایندهای پیچیده و دارای ویژگی های فنی و تخصصی در ارائه سرویس های آن دسته از واحدهای صنعتی است که عموماً با حوزه نفت و گاز سر و کار دارند. این عملیات ماهیتاً جزو خدمات صنایعی محسوب می شود که به نحوی با صنعت نفت و سایر فراورده های زیر زمینی متبادر می شوند. پالایشگاه ها و پتروشیمی ها از این جمله اند. اما نمی توان فن آوری هات تپ و کارکردهایی که می تواند داشته باشد را به این حوزه محدود کرد.
شرط ضمانت صحت عملکرد در عملیات هات تپ یا انشعاب گرم تدوین یک دستورالعمل جامع مهندسی است که تمامی متغیرهای آسیب رسان بر کار را از پیش شناسایی کرده باشد و برای تمام شان نیز راهکارهای پیشگیرانه اتخاذ کرده باشد. این راهکارها در دستورالعمل مذکور قید شده و مجریان و اپراتورها را نسبت به مراحل انجام کار و ترتیبات آن آگاه می سازد. این دستورالعمل توسط مهندسین و تیم برنامه ریزی هات تپ تدوین شده و روند اجرایی آن نیز تحت نظارت ایشان یا نماینده ایشان مورد بازرسی و کنترل قرار می گیرد.
هات تپ
اما نکته مهم این است که با وجود انجام تدابیر مهندسی و کارشناسی ویژه، باز هم حین اجرای کار ممکن است مشکلاتی غیر مترقبه ظهور پیدا کند به نحوی که حتی تدابیر اندیشیده شده در فاز مهندسی طرح نیز پاسخگوی رفع معضل نباشند. در این شرایط دو راه حل وجود دارد؛ اول آن که فرایند متوقف شده و اقدامات لازم برای کشف منشأ ایراد صورت گیرد و پس از پیدا کردن و رفع این منشأ عملیات از سر گرفته شود. راه حل دوم این است که حین انجام عملیات و به محض بروز ایراد عیب یابی در محل انجام گرفته و بلافاصله با اقدام سریع ایراد بروز یافته رفع شود. البته ک راه حل اول آسان تر و مطمئن تر است چرا که با صرف زمان کافی به صورت دقیق ایرادیابی انجام می شود اما نکته مهم این است که عملیات هات تپ حتی الامکان می بایست به صورت پیوسته و بدون وقفه انجام گیرد. بروز ایراد و وقفه در فرایند به معنای ضعیف تر شدن جایگاه و منزلت وجودی فرایند هات تپ می باشد. چنان که می دانیم یکی از اهداف عملیات هات تپ کاهش زمان هدر رفت و انجام عملیات انشعاب گیری در کوتاه ترین زمان ممکن است. از طرفی کیفیت هات تپ در صورت پیوسته بودن تضمین بیشتری خواهد داشت. قطع عملیات، استخراج دستگاه و اتصالات، رفع ایراد احتمالی، جای گذاری مجدد دستگاه و اتصالات و … خود می توانند کیفیت و صحت فرایند را به چالش بکشانند.
بنابراین ترجیح بر آن است که تا جای ممکن حین انجام عملیات و به محض بروز ایراد مجریان و ناظران پی به دلیل خطا برده و در صورت اصلاح پذیر بودن فرایند، در همان حین اصلاحات لازم را انجام دهند. گرچه این مورد بسیار دشوار می نماید اما به کار گیری از اپراتورهای مجرب و متبحر، و دارای اعتماد به نفس بالا و قابلیت انجام واکنش سریع در مقابل رویدادهای آسیب زا می تواند در نیل به این هدف بسیار راهگشا باشد.
با تمامی این احوال در صورتی که ایراد سخت افزاری باشد امکان هیچ گونه اصلاح حین عملیات وجود نخواهد داشت مگر آن که پیشاپیش وجود ایراد پیش بینی شود. برای مثال ممکن است حین انجام پیشروی کاتر درون لوله، الماسه های کاتر به دلیل این که از جنس مناسب برای برش لوله مذکور نباشند دچار خوردگی و شکستگی شوند. در چنین شرایطی که اپراتور آماتور و حتی نیمه حرفه ای نیز ممکن است پی به ایرادی که در حال وقوع است نبرد. به این ترتیب به مرور الماسه ها آسیب دیده و پیش از اتمام برش کامل لوله، الماسه ها عملکرد خود را از دست می دهند. به این صورت عملیات نیمه کاره باقی خواهد ماند. اما اگر اپراتور ماهر و دارای هوش و تمرکز بالا باشد، ضمن پیشروی و در همان زمانی که الماسه ها در حال آسیب دیدن هستند از شکل باردهی دستگاه متوجه بروز ایراد احتمالی شده و از این پس باردهی را به صورتی انجام خواهد داد که کمترین فار به الماسه ها وارد شود. در این شرایط احتمال اتمام صحیح و کامل عملیات برش لوله بسیار بالاتر خواهد رفت.
یا ممکن است حین باردهی به شفت دستگاه هات تپ فشار نامتعارف وارد شود و شفت به مرور دچار پیچش شود. رد این شرایط اگر ضخامت لوله نیز بالا باشد و مستلزم باردهی در مدت زمان بالا باشد، بدون شک شفت آن قدر دفرمه خواهد شد که کارکرد خود را از دست خواهد داد. بدین ترتیب پیشروی متوقف شده و فرایند برش هات تپ نیمه کاره باقی خواهد ماند. در چنین شرایطی نیز اپراتورها می توانند پیشاپیش از صدا و نوع حرکت دستگاه حین باردهی پی به وجود ایرادات احتمالی ببرند. البته لازم به ذکر است پی بردن به این نوع ایرادات بسیار دشوار بوده و چه بسا اپراتور بتواند بروز مشکل را متوجه شود اما دریافتن دلیل مشکل حین انجام عملیات تقریباً ناممکن است، چرا که شفت جزو قطعاتی از دستگاه هات تپ محسوب می شود که در محفظه دستگاه بوده و قابل رؤیت نیست.
از جمله دیگر مواردی که حین انجام عملیات ممکن است با آن مواجه شویم تضعیف پیچ و مهره ها و اتصالات قطعات دستگاه هات تپ روی همدیگر است که خصوصاً در زمانی که انشعاب گیری گرم روی خطوط لوله حاوی سیال پرفشار انجام می شود ممکن است اتفاق بیفتد. به نحوی که فشار دستگاه روی اتصالات قطعات دستگاه فشار آورده و چه بسا در صورتی که عملیات طولانی مدت باشد و اپراتورها پی به مشکل نبرند به جدا شدن و بعضاً پرتاب شدن قطعات در نتیجه فشار سیال منجر شود. در این خصوص نیز هیچ اپراتوری با هر درجه از مهارت به طور قطع نمی تواند از دلیل بروز ایراد پیش از وقوع حادثه مطلع شود، اما نشانه های بروز ایراد نظیر سر و صدا و لغزش نامتعارف دستگاه هات تپ یا بخشی از قطعات آن نشانه هایی هستند که وی را نسبت به نامتعارف بودن روند پیشرفت عملیات متقاعد خواهند ساخت.
هات تپ
این نوع ایرادات البته می توانند دلیل داشته باشند و پیشگیری از بروز آن ها غیر ممکن است. برنامه ریزی های دقیق نگهداری و تعمیرات به منظور حفظ و نگهداری دستگاه ها و اتصالات از جمله این تدابیر است، اما نکته آن که با وجود این تدابیر نیز ممکن است ایرادات مطورحه سر باز زنند. برنامه های نگهداری و تعمیرات با هر درجه از دقت که انجام شده باشند باز هم ممکن است پاسخگوی تمام و کمال نیاز پروژه ای مجریان عملیات هات تپ را پاسخ ندهند. رفتار دستگاه، رفتار فنی لوله و اتصالات و عوامل محیطی و نظیر آن متغیرهایی نیستند که بتوان به همین سادگی نسبت به تمامی آن ها اشراف و تسلط پیدا کرد. این متغیرها بسیار فرار بوده و تسلط بر تمامی وجوهشان کار و ممارست طولانی مدت و مستمر می طلبد.
ممکن است کلیه دستگاه ها و اتصالات دارای عملکرد صحیح باشند اما دستگاه محرک هیدرولیک به هر دلیلی حین انجام کار دچار ایراد شود. قطعی یکباره جریان برق از جمله این موارد است. ممکن است اتصالات برق پیش از عملیات کاملاً صحیح عمل کنند اما حین عملیات به هر دلیلی دچار قطعی کابل ها و نظیر آن شویم. در این خصوص راهی جز قطع عملیات هات تپ و تعمیر دستگاه وجود ندارد. ممکن است ایرادات شدیدتر رخ بدهند، برای مثال الکترو موتور دستگاه هیدرولیک دچار سوختگی و خاموشی و هر ایراد دیگری شود. در این شرایط راه دیگری غیر از تعویض قطعه معیوب وجود نخواهد داشت. از جمله ایرادات دیگری که ممکن است سر باز زند سوختن روغن هیدرولیکی یا داغ شدن بیش از اندازه آن است که طبیعتاً متعاقب خود افت فشار و عدم کارکرد مناسب دستگاه هات تپ را خواهد داشت، ضمن این که به موتور دستگاه محرک نیز فشار خواهد آمد و ممکن است ایرادات سنگین تری را تجربه کنیم. بروز ایراد در اتصالات و شلنگ ها که روغن هیدرولیک را از موتور به دستگاه هات تپ منتقل می کنند از جمله ایرادات دیگر است که حین هات تپ زنی ممکن است بروز پیدا کند. تمامی این موارد ایرادات غیر مترقبه ای هستند که حین انجام عملیات خود را نشان داده و تداوم جریان عملیات را با چالش مواجه خواهند کرد.
شکستن کاتر، شکستن هولدر کاتر، آسیب دیدن آداپتور حین انجام کار، بروز نشتی در محل اتصال آداپتور به ولو حین هات تپ گیری و مواردی از این قبیل را می توان نمونه هایی دیگر از آسیب دیدن حین عملیات ذکر کرد که همگی باعث تخریب فرایند خواهند شد. در چنین شرایطی انجام اقدامات اصلاحی تنها راهکار ممکن می باشد. تیم مجری هات تپ باید نسبت به ایراد بروز یافته عکس العمل صحیح و مناسب داشته و در اسرع وقت دلیل بروز ایراد را یافته و نسبت به رفع آن اقدام کند. چنان که می دانیم بسیاری از این ایرادات بروز می ابند ابتدا به ساکن دلیل بروز ایراد آشکار نخواهد بود. یک تیم مجرب مجری عملیات انشعاب گرم هات تپ توانایی شناسایی سریع دلیل بروز ایراد خواهد بود و به اقتضادی آن اقدامات اصلاحی جهت رفع ایراد را به انجام خواهد رساند.